ពុទ្ធសាសនា និងវិទ្យាសាស្ត្រ
ដោយ សុង ស៊ីវ
៦. ការវែកញែកពុទ្ធសាសនា និងវិទ្យាសាស្ត្រ
៦. ការវែកញែកពុទ្ធសាសនា និងវិទ្យាសាស្ត្រ
តាម ប្រវត្តិនៃទស្សនវិជ្ជាប៉ែកបស្ចឹមប្រទេសថា ទស្សនវិជ្ជាបានចាប់កំណើតឡើងក្នុងលោកមុនគេបំផុតនៅប្រទេសក្រិក ដែលស្ថិតនៅនាឆ្នេរសមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ ។
ក្នុងប្រទេសក្រិកសម័យបុរាណ មានឥសី៧រូបជាអ្នកប្រាជ្ញបញ្ញវន្ត គេបានរាប់បញ្ចូលឥសីមួយរូបឈ្មោះ តាលែះ (Thalês) ជាអ្នកប្រាជ្ញខាងគណិតវិទ្យា និងខាងតារាវិទ្យា ទៅក្នុងក្រុមឥសីទាំង៧នោះដែរ ។ ឥសីឈ្មោះ តាលែះ នេះឯងជាអ្នកផ្ដើមបង្កើតទស្សនវិជ្ជាមុនគេបំផុត ញ៉ាំងអ្នកប្រាជ្ញខាងបស្ចឹមប្រទេសឲ្យភ្ញាក់គំនិតនេះត្រិះរិះ ពិចារណ ចេះស្រលាញ់ និងបង្កើតវិទ្យាផ្សេងៗ ។ បន្ទាប់មកទស្សនវិជ្ជាក្រិកបានផ្សាយនៅទ្វីបអឺរ៉ុប អ្នកអឺរ៉ុបក៏បានភ្ញាក់រលឹក កើតគំនិតប្រាជ្ញា ចេះដោះស្រាយបញ្ហាធម្មជាតិ បញ្ហាមនុស្សតាំងពីពេលនោះមក ។
អាស្រ័យហេតុនេះ ទើបក្នុងប្រវត្តិទស្សនវិជ្ជា គេទុក តាលែះ នេះជាបិតារបស់ទស្សនវិជ្ជា ។ ឯទស្សនវិជ្ជាជាបិតារបស់វិទ្យាសាស្ត្រ ។ ដូច្នេះឃើញថា ទស្សនវិទូឈ្មោះ តាលែះ ត្រូវជាជីតារបស់អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រក្នុងសម័យនេះ ។
តាលែះ កើតក្នុងឆ្នាំ៦២៤មុនគ្រិស្តសករាជ គិតពីគាត់កើតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះចំនួន ២៦៣៤ឆ្នាំហើយ (៦២៤ ម.ស + ២០១០ គ.ស = ២៦៣៤ឆ្នាំ) ។
ព្រះសម្ពុទ្ធសមណគោតម ដែលបានរកឃើញទ្រឹស្ដីពុទ្ធសាសនា ទ្រង់ឧប្បត្តិកើតនៅប្រទេសឥណ្ឌាក្នុងឆ្នាំ៨០មុនពុទ្ធសករាជ គិតពីឆ្នាំឧប្បត្តិកើតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះចំនួន ២៦៣៤ឆ្នាំហើយដែរ (៨០ ម.ស + ២៥៥៤ ព.ស = ២៦៣៤ឆ្នាំ) ។
តាម វិភាគបទខាងលើនេះ ឃើញថាព្រះសម្ពុទ្ធជាអគ្គទស្សនវិទូដែលបានរកឃើញទ្រឹស្ដីពុទ្ធសាសនា នោះ ទ្រង់ឧប្បត្តិកើតក្នុងឆ្នាំដំណាលនឹងទស្សនវិទូ តាលែះ ដែលជាជីតារបស់អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនោះដែរ គ្រាន់តែព្រះអង្គឧប្បត្តិកើតនៅប្រទេសឥណ្ឌា តាលែះ កើតនៅប្រទេសក្រិកប៉ុណ្ណោះ ។
បើ សម័យនោះ នៅប្រទេសក្រិកមានអ្នកប្រាជ្ញបញ្ញវន្តចេះដឹងខាងគណិតវិទ្យា និងតារាវិទ្យា អាចបង្រៀន តាលែះ ឲ្យចេះដឹងបាន នៅប្រទេសឥណ្ឌា ក៏មានអ្នកប្រាជ្ញបញ្ញវន្តច្រើនដែរ ព្រោះសុទ្ធតែជាជនជាតិអរិយៈ មានអារ្យធម៌ខ្ពង់ខ្ពស់ជឿនលឿនក្នុងសម័យនោះ ដូច កាឡទេវិលតាបស ដែលជាអ្នកប្រាជ្ញធំ មានចំណាស់ស្មើនឹងជីតារបស់ តាលែះ និងព្រាហ្មណ៍បញ្ញវន្តទាំង៨រូប មាន រាមព្រាហ្មណ៍ ជាដើម ដែលព្រះបាទ សុទ្ធោទនៈ អញ្ជើញទៅថ្វាយទំនាយព្រះសិទ្ធត្ថកុមារ នោះក៏មិនមែនជាមនុស្សអន់ដែរ ។
ឯ កាឡទេវិលតាបស នោះ មានប្រាជ្ញាញាណក្រៃលែង បានចេះដឹងនូវអរូបសមាបតិវិទ្យា ដែលកម្រមានមនុស្សក្នុងលោកចេះដឹងបាន និងពួកសាស្ត្រាចារ្យវិស្វាមិត្រ ដែលព្រះបាទសុទ្ធោទនៈ អញ្ជើញឲ្យទៅបង្រៀនវិជ្ជាផ្លូវលោក មានអក្សរសាស្ត្រ និងគណិតសាស្ត្រជាដើម ចំពោះសិទ្ធត្ថកុមារនោះ ក៏សុទ្ធតែជាបញ្ញវន្តឆ្នើមបំផុតក្នុងប្រទេសឥណ្ឌាសម័យនោះ ។
អត្ថបទ នៃពុទ្ធប្រវត្តិក្នុងគម្ពីរលលិតវិស្ដារ ខាងលទ្ធិមហាយានដែលនិយាយអំពីការប្រលងប្រជែងចំពោះវិជ្ជាមុនពេល អភិសេកព្រះអង្គសិទ្ធត្ថ ជាមួយព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រីពិម្ពា នោះថា មានយុវជនមួយរូបជាអ្នកអក្សរសាស្ត្រ ដែលមានឈ្មោះល្បីល្បាញ បានសម្រេចចូលទៅប្រលងជាមួយព្រះអង្គម្ចាស់សិទ្ធត្ថ ដើម្បីបានព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រីពិម្ពា មកខ្លួន ។ ពេលនោះបានជួបនឹងសាស្ត្រាចារ្យវិស្វាមិត្រ ក៏និយាយស្នើការនោះ លោកវិស្វាមិត្រ ប្រាប់ថា ព្រះអង្គម្ចាស់សិទ្ធត្ថបានរៀនពីខ្ញុំមែន ប៉ុន្តែមិនយូរប៉ុន្មាន ខ្ញុំអស់តម្រិះត្រលប់ជាព្រះអង្គម្ចាស់បង្រៀនខ្ញុំវិញ បើលោកចេះជាងខ្ញុំ ល្មមលោកទៅប្រលងសាកល្បងដែរ ។ យុវជនឮដូច្នោះ ក៏កោតសរសើរក្រៃលែងមិនហ៊ានប្រលងប្រជែងជាមួយឡើយ ។
ក្នុងពេលជាមួយគ្នានោះ មានយុវព្រះអង្គម្ចាស់មួយអង្គទៀតព្រះនាម អជ៌ុន ជា គណិតវិទូ មានព្រះទ័យចង់បានព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រីពិម្ពាដែរ បានរិះគិតរើសរកចំណោទដែលពិបាកបំផុតក្នុងក្បួនគណិតវិទ្យា បានទៅប្រលងជាមួយព្រះអង្គម្ចាស់សិទ្ធត្ថៗដោះស្រាយរួច ហើយចោទសួរវិញ ព្រះអង្គម្ចាស់ អជ៌ុន ដោះស្រាយមិនរួច ។
បន្ទាប់ មកទៀត មានយុវជន យុវក្សត្រ និងអ្នកប្រាជ្ញចាស់ៗជាច្រើនរូបដែលល្បីល្បាញក្នុងវិជ្ជាផ្សេងៗ មានយុទ្ធវិទ្យា និងតារាវិទ្យាជាដើម បានចូលទៅប្រលងជាមួយព្រះអង្គម្ចាស់សិទ្ធត្ថ មានប្រលងបាញ់ព្រួញជាដើម គ្មាននរណាម្នាក់យកជ័យជំនះបាន ។ល។
ម្យ៉ាងទៀត ក្នុងពេលព្រះបាទសិទ្ធត្ថបព្វជ្ជាហើយ បានយាងគ្រប់ច្រកល្ហក រកអ្នកប្រាជ្ញធំៗដើម្បីសិក្សា មិនមានអ្នកប្រាជ្ញណាដែលចេះជាងព្រះអង្គឡើយ ។ ថ្ងៃមួយបានជួប អាឡារតាបស និង ឧទកតាបស ដែលជាអ្នកប្រាជ្ញធំខាងផ្លូវលោក និងផ្លូវធម៌ ចេះស្ទាត់ជំនាញខាងត្រៃវេទ ដែលជាវិជ្ជាមួយកើតមានក្នុងលោកប្រហែលបីពាន់ឆ្នាំមុនគ្រិស្តសករាជ ចំណែកផ្លូវធម៌វិញ តាបសទាំងពីរនេះ បានចេះដល់អរូបសមាបត្តិវិទ្យា ។ ព្រះអង្គបានទៅសិក្សាមិនយូរប៉ុន្មាន ក៏ចេះដឹងដល់អរូបសមាបត្តិវិទ្យានោះដូចតាបសដែរ ។
កាល បើតាបសទាំងពីរអស់ចំណេះត្រឹមប៉ុណ្ណោះហើយ ព្រះអង្គក៏លាតាបសចេញទៅធ្វើទុក្ករកិរិយា ដោយជ្រាបច្បាស់ថា អរូបសមាបត្តិវិទ្យានេះមិនមែនជាវិជ្ជាអាចត្រាស់ដឹងនូវពោធិញ្ញាណ បានឡើយ ។ល។
តាមទស្សនៈខាងលើនេះ យើងអាចសម្រេចអំពីសមត្ថភាព ចំណេះវិជ្ជារបស់មនុស្សក្នុងសម័យនោះបានថា «ពួក តាបស ឥសី ពួកព្រាហ្មណ៍ និងសាស្ត្រាចារ្យវិស្វាមិត្រនោះ មានចំណេះវិជ្ជាខាងផ្លូវលោកយ៉ាងហោចណាស់ក៏ស្មើនឹងតាលែះដែរ ។ ឯព្រះអង្គម្ចាស់សិទ្ធត្ថ ដែលវៃឆ្លាតចេះដឹងលើសសរុបជាងពួកតាបសឥសីទៅទៀតនោះ ពិតជាព្រះអង្គមានចំណេះវិជ្ជាខាងលោកនិយមដូចគណិតវិទ្យាជាដើមដល់ កម្រិតខ្ពស់បំផុត» ។
មិត្ត អ្នកអានខ្លះមុខឆ្ងល់ថា បើព្រះសម្ពុទ្ធបានចេះដឹងវិជ្ជាលោកនិយមច្បាស់លាស់ដល់កម្រិតខ្ពស់ តាំងពីនៅជាព្រះអង្គម្ចាស់ម៉្លេះ ហេតុអ្វីក៏ក្នុងព្រះត្រៃបិដកមិនឃើញព្រះអង្គសម្ដែងអំពីទ្រឹស្ដី វិទ្យាសាស្ត្រផង ? (បញ្ហានេះ ពួកខ្ញុំធ្លាប់បានលើកឡើងចោទសួរលោកសាស្ត្រាចារ្យជើងចាស់ផ្នែកគណិតវិទ្យា និងជាបួសក្រៅសាសនា ឌួង លី កាលពីឆ្នាំ១៩៩៧-៩៨ នៅវិទ្យាល័យមង្គលបូរី ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ ហើយចម្លើយគឺប្រហាក់ហែលនឹងការបរិយាយខាងក្រោមនេះ) ។
បញ្ហានេះឆ្លងចូលទៅក្នុងការវែកញែកខាងទ្រឹស្ដីពុទ្ធសាសនា និងវិទ្យាសាស្ត្រហើយ ។
ការវែកញែកខាងទ្រឹស្ដី
កម្មវត្ថុនៃការវែកញែករកហេតុផលក្នុងបញ្ហាមាន ២ ចំណុចគឺ ៖
ចំណុចទី១
ព្រះសម្ពុទ្ធ គ្រប់ព្រះអង្គជាសព្វញ្ញូ មានប្រាជ្ញាញាណចេះដឹងសព្វគ្មានចន្លោះ សូម្បីហេតុអាថ៌កំបាំងដែលកើតមានហើយក្នុងអតីតកាលកន្លងទៅជាច្រើន អសង្ខេយ្យឆ្នាំក្ដី ហេតុអាថ៌កំបាំងដែលបម្រុងនឹងកើតមានក្នុងអនាគតខាងមុខដ៏ច្រើន អសេង្ខេយ្យឆ្នាំក្ដី ក៏ព្រះអង្គបានចេះដឹងយល់បានទាំងអស់ ។ ចំណេះវិជ្ជាលោកនិយមនេះ ព្រះអង្គបានចេះដឹងច្បាស់លាស់តាំងពីនៅជាព្រះអង្គម្ចាស់សិទ្ធត្ថ ម្ល៉េះ ។ នេះជាហេតុផលមួយបញ្ជាក់ឲ្យដឹងបានថា វិជ្ជាលោកនិយមទាំងអស់ ព្រះអង្គបានចេះដឹងពិតមែន ។
ហេតុផលមួយទៀតរឹតតែឲ្យដឹងច្បាស់ថា ព្រះអង្គពិតជាចេះមែន ដោយសំអាងទៅលើពុទ្ធដីកាក្នុងគម្ពីរសំយុត្តនិកាយ សុត្តន្តបិដក ត្រង់សីលបាបណ្ណវគ្គថា កាលព្រះអង្គយាងទៅក្នុងសីលបាវ័ន ជិតក្រុងកោសម្ពី បានយកព្រះហស្តចាប់ស្លឹកឈើមួយក្ដាប់ ហើយត្រាស់សួរភិក្ខុទាំងឡាយថា «ស្លឹកឈើក្នុងដៃតថាគតច្រើនជាងស្លឹកឈើក្នុងសីលបារ័នឬតិចជាង ?» ភិក្ខុទាំងលាយទូលថា «ស្លឹកឈើក្នុងព្រះហស្តព្រះអង្គតិចពេកណាស់ ឯស្លឹកឈើក្នុងព្រៃនេះ មានចំនួនច្រើនជាងក្រៃលែង» ។
អាស្រ័យហេតុនេះ ទើបព្រះអង្គសម្ដែងប្រាប់ភិក្ខុទាំងនោះថា «ធម៌ ដែលតថាគតបានចេះដឹងហើយមានចំនួនក្រៃលែងដូចជាស្លឹកឈើក្នុងព្រៃ នេះ ឯធម៌ដែលតថាគតសម្ដែងប្រាប់ដល់អ្នកទាំងឡាយ មានចំនួនតិចណាស់ ដូចស្លឹកឈើក្នុងដៃតថាគត» ។ល។
ចំណុចទី១ នេះ មានហេតុផលអាចឲ្យដឹងបានថា វិជ្ជាលោកនិយមទាំងអស់ មិនត្រឹមតែវិទ្យាសាស្ត្រដូចមានក្នុងពិភពលោកយើងសព្វថ្ងៃនេះទេ សូម្បីមហាវិទ្យាសាស្ត្រយ៉ាងវិសេសប្លែកដែលមានក្នុងភពដទៃៗទៀតនោះ ពិតជាព្រះអង្គចេះដឹងយ៉ាងច្បាស់លាស់ ។
ចំណុចទី២
បើ ព្រះអង្គចេះដឹងមែន ហេតុអីមិនសម្ដែងឲ្យអ្នកពិភពលោកយើងនេះបានចេះដឹងផង កុំឲ្យគ្នាពិបាកដេកនឹកគិតរាវរក ដូចអ្នកប្រាជ្ញសព្វថ្ងៃនេះ ព្រោះព្រះអង្គប្រកបដោយមហាករុណាចំពោះអ្នកពិភពលោកស្រាប់ ។ ចម្ងល់នេះ មានហេតុផលត្រូវដោះស្រាយដូចខាងក្រោម ៖
ពុទ្ធប្រវត្តិវិទូ ទាំងឡាយធ្លាប់បានជ្រាបស្រាប់ហើយថា ក្នុងសប្ដាហ៍ទី៤ ទី៥ ទី៦ និងទី៧ បន្ទាប់ពីថ្ងៃដែលព្រះអង្គបានត្រាស់ដឹងជាព្រះសម្ពុទ្ធថ្មីៗនោះ ព្រះអង្គបានត្រិះរិះពិចារណានូវធម៌ទាំងអស់ដែលបានត្រាស់ដឹងហើយ និងពិចារណារៀបចំនូវទ្រឹស្ដីពុទ្ធសាសនា គឺព្រះត្រៃបិដក រហូតដល់ពេលដែលមហាព្រហ្ម មកអារាធនាព្រះអង្គដើម្បីសម្ដែងធម៌ប្រោសសត្វ ។ ពេលនោះហើយ ព្រះអង្គកំពុងជ្រើសរើសធម៌ដែលគួរនឹងសម្ដែងប្រកាសក្នុងពិភពលោក ។
ព្រះអង្គបានជ្រាបច្បាស់នូវប្រពៃណីព្រះពុទ្ធពីបុរាណកាលមកថា «ព្រះពុទ្ធទាំងឡាយតែងតែសម្ដែងនូវធម៌ដែលនាំសត្វលោកឲ្យបានសុខស្ងប់ បានធូរស្រាលចាកកាមគុណដែលជាហេតុឲ្យកើតទុក្ខ» ។ ព្រះអង្គបានជ្រាប់ច្បាស់ដូច្នេះ ទើបមិនសម្ដែងរៀបរាប់អំពីទ្រឹស្ដីវិទ្យាសាស្ត្រទុកក្នុង ព្រះត្រៃបិដក ហើយបានប្រកាសបញ្ជាក់ប្រាប់ពិភពលោកក្នុងពេលសម្ដែងធម្មចក្កប្ប វត្តនសូត្រ ជាបឋមទេសនា ដើម្បីកុំឲ្យសង្ស័យក្នុងរឿងនេះ «មជ្ឈិមា បដិបទា សេចក្ដីប្រតិបត្តិជាកណ្ដាល មិនមែនជាការប្រតិបត្តិបម្រើកាម នាំទុក្ខមកឲ្យខ្លួន ដែលតថាគតបានត្រាស់ដឹងហើយ ជាបដិបទាឲ្យកើតបញ្ញា ការដឹងច្បាស់ ប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីសេចក្ដីស្ងប់ ដើម្បីសេចក្ដីរំលត់ទុក្ខ» ។
មួយ កន្លែងទៀត ពេលដែលព្រះអង្គប្រាប់ពួកភិក្ខុក្នុងសីលបាវ័នអំពីការដែលព្រះអង្គ បានចេះដឹងធម៌ច្រើន ហើយសម្ដែងប្រាប់តិចនោះ ត្រង់វគ្គខាងចុង ព្រះអង្គបញ្ជាក់សួរថា «ចុះហេតុអ្វីក៏តថាគតមិនយកធម៌ទាំងអស់នោះមកសម្ដែង ?» ទ្រង់ឆ្លើយព្រះអង្គឯងថា «ព្រោះធម៌ទាំងអស់នោះ មិននាំសត្វលោកទៅរកសេចក្ដីរំលត់ទុក្ខ» ។
ក្នុង ចំណុចទីពីរនេះ មានហេតុអាចឲ្យដឹងច្បាស់ថា បានជាព្រះអង្គមិនសម្ដែងអំពីទ្រឹស្ដីវិទ្យាសាស្ត្រទុកក្នុង ព្រះត្រៃបិដកនោះ ព្រោះប្រពៃណីរបស់ព្រះពុទ្ធទាំងឡាយតែងតែសម្ដែងធម៌ដែលនាំសត្វលោក ឲ្យបានសេចក្ដីសុខស្ងប់ ឲ្យរំលត់ទុក្ខនេះម្យ៉ាង ។ ម្យ៉ាងទៀតវិទ្យាសាស្ត្រដូចសព្វថ្ងៃនេះ ជាវិជ្ជាសាមញ្ញមិនមែនជាវិជ្ជាមានអត្តន័យជ្រាលជ្រៅហួសនិស្ស័យ ប្រាជ្ញាមនុស្សបថុជ្ជនឡើយ មិនបាច់ព្រះអង្គសម្ដែងប្រាប់ក៏អ្នកពិភពលោកអាចត្រិះរិះរាវរកចេះ ដឹងចងក្រងជាទ្រឹស្ដីបានដែរ ។ ជាពិសេសវិទ្យាសាស្ត្រនេះ ជាវិជ្ជាពង្រីកបំប៉នកាមគុណនាំឲ្យរីកចម្រើននូវ រាគៈ លោភៈ ទោសៈ មោហៈ កាន់តែធាត់ធំ កាន់តែក្លៀវក្លា សាហាវឡើង ដូចធ្លាប់បានដឹងឮក្នុងសម័យវិទ្យាសាស្ត្រនេះស្រាប់ ។
អាស្រ័យហេតុដូចខាងលើនេះ ទើបព្រះអង្គចេះដឹងហើយមិនសម្ដែងប្រាប់ ព្រោះព្រះអង្គអាណិតអាសូរចំពោះអ្នកពិភពលោកនោះឯង ។
សូម បញ្ជាក់ថា ព្រះសម្ពុទ្ធជាអង្គសព្វញ្ញូ ទ្រង់ជ្រាបច្បាស់ថា ពិភពលោកនេះជាទីក្រុងធំនៃកាមគុណ កំពុងឆេះសន្ធោសន្ធៅដោយភ្លើង រាគៈ លោភៈ ទោសៈ មោហៈ ជានិច្ច រាល់ថ្ងៃដែលបណ្ដាលមកពីកាមគុណនោះឯង ញ៉ាំងអ្នកពិភពលោកឲ្យកើតចលាចលមានអសន្តិសុខ ទុក្ខសោក ស្លាប់ព្រាត់ប្រាសគ្មានស្រាកស្រាន្ត ដូចពុទ្ធភាសិតក្នុងគម្ពីរធម្មបទដែលព្រះអង្គសម្ដែងប្រាប់ពួកស្ដ្រី ជាសម្លាញ់នាងវិសាខាថា ៖ «កោ នុ ហាសោ កិមានន្ទោ និច្ចំ បជ្ជលិតេ សតិ អន្ធការេន ឱនទ្ធា បទីបន គវេសតិ» បានសេចក្ដីថា «បើ ពិភពលោកត្រូវភ្លើងគឺ រាគៈ ជាដើម កំពុងឆេះសន្ធោសន្ធៅជានិច្ច ម្ដេចក៏បែរជានាំគ្នាសើចក្អាកក្អាយ នាងទាំងឡាយត្រូវងងឹតគឺអវិជ្ជារួបរឹតហើយ ម្ដេចនាងមិនស្វែងរកប្រទីប គឺប្រាជ្ញាឡើង !» ។
ដោយ ព្រះអង្គមានមហាករុណាទិគុណចំពោះអ្នកពិភពលោកផង បានជ្រាប់ច្បាស់ឃើញច្បាស់យ៉ាងនេះផង ទើបព្រះអង្គមិនអាចជួយបន្ថែមភ្លើងដុតពិភពលោកទៀត ។ ព្រះអង្គជ្រើសយកតែធម៌ ជាមធ្យោបាយជួយលត់ភ្លើងរាគៈជាដើមនោះវិញ គឺពុទ្ធសាសនានេះឯង ។
ពុទ្ធសាសនានេះ មិនមែនគ្រាន់តែញ៉ាំងអ្នកពិភពលោកឲ្យបានសុខស្ងប់ ហើយឲ្យល្ងង់ដប់គត់ ដេកចាំស្លាប់នោះទេ គឺឲ្យសុខស្ងប់ ហើយឲ្យចេះដឹងវៃឆ្លាត ប៉ិនប្រសប់ផង ឲ្យយកជ័យជម្នះពីលើធម្មជាតិ មិនឲ្យធម្មជាតិចាប់បង្វិល ឲ្យស្លាប់ឲ្យកើតបានផង ព្រោះពុទ្ធសាសនានេះឯង ជាទ្រឹស្ដីលោក ជាក្បួនច្បាប់ ជាវត្ថុសិក្សា ឬថាជាធម្មនុញ្ញរបស់ពិភពលោកសម្រាប់បណ្ដុះសតិបញ្ញា ចំណេះវិជ្ជា និងចរិយាមារយាទខ្ពង់ខ្ពស់ ថ្លៃថ្នូររបស់អ្នកពិភពលោកឲ្យបានចម្រើនរុងរឿង សុខ សន្តិភាព និងបានបរមសុខជាអមតៈ ។
ពិតមែនតែ ក្នុងទ្រឹស្ដីពុទ្ធសាសនា យើងមិនបានឃើញក្បួនវិទ្យាសាស្ត្រដូចជាក្បួនធ្វើរថយន្ត អាកាសយាន និងក្បួនធ្វើវិទ្យុ អគ្គីសនី ជាដើមនោះមែន ប៉ុន្តែទ្រឹស្ដីពុទ្ធសាសនានេះឯង ជាប្រភពនៃវិទ្យាសាស្ត្រនៃវឌ្ឍនធម៌ សីលធម៌ អារ្យធម៌ និងវប្បធម៌ក្នុងពិភពលោកទាំងមូល ដូចជា មុខវិជ្ជា វត្ថុសិក្សាគ្រប់ផ្នែកទាំងអស់ក្នុងវិទ្យាសាស្ត្រ សុទ្ធតែកើតមកអំពីអធិបតិធម៌ គឺ សភាវៈជាធំក្នុងកិច្ចការ ឬហៅថា ឥទ្ធិពលបាទធម៌ គុណធម៌ ដូចជាជំហាននៃសេចក្ដីសម្រេចមាន ៤ គឺ ៖
១. ឆន្ទៈ
បំណង គឺការប៉ងប្រាថ្នាចំពោះអ្វីមួយ ហើយតែងមានការពិនិត្យសង្កេត ជាកិច្ចសិក្សា ឬកត់សម្គាល់ នេះជាមូលហេតុទី១ ដែលនាំឲ្យកើតវិទ្យាសាស្ត្រគឺ Observation ។ បើមានការពិនិត្យសង្កេតបែបនេះហើយ តែងសន្មតស្មានទៅលើអ្វីមួយដែលបានកំណត់ទុកថានឹងមាន នេះជាមូលហេតុទី២ ដែលនាំឲ្យកើតវិទ្យាសាស្ត្រទៀតគឺ Hypothesis ។
២. វីរិយៈ
សេចក្ដីព្យាយាម គឺការមិនខ្ជិលច្រអូស កាយ និងចិត្ត ខំខ្វល់ខ្វាយពិសោធន៍សាកល្បងរកការពិតតាមគំនិត នេះជាមូលហេតុទី៣ ដែលនាំឲ្យកើតវិទ្យាសាស្ត្រគឺ Experiment ។
៣. ចិត្ត
គំនិត គឺការចេះគិតគូរ កត់ត្រាចងក្រងជាទ្រឹស្ដី ក្បួនខ្នាតឡើង តាមដំណើរការណ៍ដែលបានសាកល្បងហើយ នេះជាមូលហេតុទី៤ ដែលនាំឲ្យកើតវិទ្យាសាស្ត្រគឺ Theory ។
៤. វិមំសា
ការត្រិះរិះពិចារណាប្រកបដោយទេពកោសល្យ ការអនុវត្តលៃលកតាមវិធានដែលមានក្នុងទ្រឹស្ដី នេះជាមូលហេតុទី៥ ដែលនាំឲ្យសម្រេចកើតជាវិទ្យាសាស្ត្រគឺ Practical Application ។
អធិបតិធម៌ ឬ ឥទ្ធិបាទធម៌ នេះ មិន មែនមានប្រយោជន៍តែខាងការបង្កើតវិទ្យាសាស្ត្រប៉ុណ្ណោះទេ ជាធម៌មានប្រយោជន៍បំផុតក្នុងពិភពលោក អាចញ៉ាំងវត្ថុបំណងរបស់អ្នកពិភពលោកឲ្យបានសម្រេចគ្រប់យ៉ាង តាំងពីប្រយោជន៍តូចទាប ដល់ខ្ពង់ខ្ពស់ជាអមតៈ ដូចជា បុគ្គលដែលបានសម្រេចឈានសមាបត្តិ មគ្គផលនិព្វាន ក៏ព្រោះតែមានអធិបតិធម៌ ឬឥទ្ធិបាទធម៌នេះឯង ។
អំពីទិដ្ឋធម្មិកធម៌
ទិដ្ឋធម្មិកធម៌ គឺហេតុឲ្យកើតផលប្រយោជន៍ក្នុងពិភពលោកនេះមាន ៤ គឺ ៖
1. ការប្រឹងប្រែងធ្វើការងារ មិនខ្ជិលច្រអូសជានិច្ច ឈ្មោះថា ឧដ្ឋានសម្បទា
2. ការថែរក្សាដោយយកចិត្តទុកដាក់ជានិច្ច ឈ្មោះថា អារក្ខសម្បទា
3. ភាពជាអ្នកគប់មិត្តល្អ ឈ្មោះថា កល្យាណមិត្តតា
4. ភាពនៃការចិញ្ចឹមជីវិតតាមលទ្ធភាព ឈ្មោះថា សមជីវីតា ។
ធម៌ ទាំងនេះឯង ជាប្រភព និងជាគ្រឹះយ៉ាងមាំសម្រាប់បណ្ដុះបណ្ដាល និងទ្រទ្រង់នូវអង្គការពិភពលោក អង្គការរដ្ឋ និងអង្គការគ្រួសារមួយៗឲ្យបានប្រកបដោយវឌ្ឍនធម៌ ចម្រើនរុងរឿង ។ បើខ្វះធម៌ណាមួយ អង្គការនោះៗត្រូវមានវិបត្តិមិនខាន ។ ក្នុងរដ្ឋមួយៗ មានអង្គការជាច្រើនដូចជា សេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច និងនយោបាយ ជាដើម ។
ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ដូចខាងឧស្សាហកម្ម និងពាណិជ្ជកម្ម បើអ្នកកាន់ការទាំងឡាយក្នុងពិភពលោក ខ្វះធម៌ទី១គឺ ឧដ្ឋានសម្បទា កម្ជិល មិនប្រឹងប្រែងចំពោះករណីយកិច្ច រវល់តែប្រចាំគ្នា ច្រណែនគ្នា អំពីប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន មិនខំរវៃឧស្សាហកម្ម និងពាណិជ្ជកម្មឲ្យដើរទាន់សម័យទេ សេដ្ឋកិច្ចមិនត្រូវអមតៈបានឡើយ ព្រោះនៅមានការកុហកបោកប្រាស នៅមានអំពើពុករលួយ លួចប្លន់កេងកិប សូកស៊ីសំណូក ច្របូកច្របល់ក្នុងដំណើរជីវិត ត្រូវសិក្សាបង្កើតថ្នាក់ឲ្យសល់កម្រិតសីលសិក្ខាបានដល់ការសិក្សា តាមមគ្គសច្ចវិទ្យា ត្រង់ទី៣ ទី៤ និងទី៥ គឺ សម្មាវាចា សម្មាកម្មន្គៈ សម្មាអាជីវៈ ជាច្រើនឆ្នាំទៀតដរាប ដល់អប់រំចរិយាមារយាទឲ្យបានថ្លៃថ្នូរ ស្អាតបរិសុទ្ធដែលហៅថា អរិយចរិយា ។
ទី២ ចិត្តសិក្ខា ក៏មានន័យត្រូវសិក្សាចាប់តាំងពីចំណុចសូន្យឡើងទៅដល់លោកុត្តរចិត្ត ដែលមានឯកភាពវិសេសក្រៃលែង ខ្ពស់បំផុតដែរគឺចាប់សិក្សាហាត់ចិត្តគំនិតស្មារតីឲ្យនឹងល្អល្អះ បង់នូវភាពរវើរវាយរាត់រាយសាវ៉ា ចាប់តាំងពីកុមារាកុមារីទៅ ។ មេរៀនទាំងឡាយដែលគ្រូដាក់ឲ្យសិក្សា និងពេលដែលគ្រូកំពុងពន្យល់ សុទ្ធតែជាវិធីសិក្សាហាត់ចិត្តសតិស្មារតីឲ្យនឹង ឲ្យមានឯកភាពទាំងអស់ គឺពេលកំពុងទន្ទេញមេរៀន ពេលកំពុងស្ដាប់គ្រូពន្យល់នោះ ជាការហាត់ទាក់ចងចិត្តសតិស្មារតីឲ្យនៅនឹងក្នុងអារម្មណ៍តែមួយ ដែលហៅថា ភាវនា ថា សមាធិ ។ អ្នកបរយានយន្ត និងអ្នកធ្វើកិច្ចការផ្សេងៗ មានអ្នកកីឡាជាដើម បើមិនហាត់ចិត្តសតិស្មារតីឲ្យនឹងល្អជាសមាធិទេ នឹងមានកំហុស មានគ្រោះថ្នាក់មិនខាន ។ ការសិក្សាហាត់ចិត្តសតិស្មារតីឲ្យនៅនឹងជាសមាធិសាមញ្ញត្រឹម ប៉ុណ្ណោះ មិនអាចកម្ចាត់បង់នូវគ្រោះថ្នាក់ៗធំៗមានការកើតស្លាប់ជាដើមបាន ឡើយ ត្រូវសិក្សាបង្កើតថ្នាក់ឲ្យដល់កម្រិតចិត្តសិក្ខា បានដល់ការសិក្សាតាមមគ្គសច្ចវិទ្យាត្រង់ទី៦ ទី៧ និងទី៨ គឺ សម្មាវាយាម សម្មាសតិ សម្មាសមាធិ ជាច្រើនឆ្នាំទៀត ដរាបដល់ចិត្តមានឯកភាពប្រសើរវិសេសជាលោកុត្តរចិត្ត ។
ទី៣ ពញ្ញាសិក្ខា ក៏មានន័យត្រូវសិក្សាចាប់តាំងពីចំណុចសូន្យឡើងទៅដល់លោកុត្តរ បញ្ញាដែរ គឺចាប់សិក្សាបណ្ដុះបញ្ញាតាំងពីរៀន នមោ... មួយពីរ... អេប៊ី... វ៉ាន់ធូ... ។ លោកក្នុងសង្គមជាតិ និងក្នុងគ្រួសារមាន ៤ គឺ ៖
1. ការជួយគ្នាទៅវិញទៅមកដោយគ្រឿងឧបភោគបរិភោគ គឺការផ្ដល់ជំនួយឈ្មោះថា មូល ។
2. ការ និយាយពាក្យល្អ ពាក្យពិតដែលនាំឲ្យកើតការពេញចិត្ត កើតផលប្រយោជន៍ដល់អ្នកស្ដាប់ បានដល់ពាក្យសម្ដីដែលនិយាយផ្ទាល់ ឬនិយាយផ្សាយតាមសៀវភៅ តាមវិទ្យុ តាមទស្សនាវដ្ដី និងតាមសារព័ត៌មានឈ្មោះថា មូល ។
3. ការជួយគាំទ្រប្រយោជន៍គ្នាដោយការយវាចា ឬដោយការផ្សាយតាមសៀវភៅ តាមវិទ្យ តាមទស្សនាវដ្ដី និងតាមសារព័ត៌មានឈ្មោះថា អត្តចរិយា ។
4. ការតាំងខ្លួនស្មើៗជាអព្យាក្រឹត និយមមិត្តភាពចំពោះមនុស្សជាតិ មិនប្រកាន់ឋានៈ បក្សពួក ពណ៌សម្បុរ នយោបាយ ឈ្មោះថា សមានក្តតា ។
ធម៌ ទាំង៤នេះឯងជាប្រភព និងគ្រឹះសម្រាប់បណ្ដុះបណ្ដាល និងទ្រទ្រង់នូវនយោបាយក្នុងប្រទេស ក្រៅប្រទេស ឲ្យមានភាពល្អប្រសើរ និងជាប្រភពជាគ្រឹះសម្រាប់ពង្រីកសម្រាប់ទ្រទ្រង់នូវសង្គមឲ្យមាន ការរួបរួមគ្នាជាធ្លុងមួយ ។
ឯ សង្គមកិច្ច ដូចជា ការជួយទំនុកបម្រុងមនុស្សអនាថា កំសត់ទុគ៌ត ការជីកអណ្ដូង ជីកស្រះ លើកទំនប់ ជួយដល់កសិករ ការសង់មន្ទីរពេទ្យ សម្រាប់ព្យាបាលអ្នកជំងឺ ការសង់សាលារៀនសម្រាប់បណ្ដុះចំណេះវិជ្ជាកុមារ និងយុវជន ការបង្កើតក្រុមកាកបាទក្រហម និងការបង្កើតអង្គការសង្គ្រោះដទៃៗទៀតជាច្រើនក្នុងពិភពលោក សុទ្ធតែបានកើតមក និងគង់វង្សនៅបានដោយសង្គហធម៌ទាំង៤នេះឯង ។
ការ នាំយកទ្រឹស្ដីពុទ្ធសាសនាមកវែកញែកបន្តិចនេះ គ្រាន់តែបញ្ជាក់ឲ្យឃើញថា ពុទ្ធសាសនាជាទ្រឹស្ដីលោក ចែងតែអំពីគោលការណ៍លោក ដែលត្រូវប្រព្រឹត្តធ្វើយ៉ាងណាឲ្យបានស្របតាមសភាវៈពិតរបស់ ពិភពលោក ដើម្បីបានចម្រើនរុងរឿង បានសុខស្ងប់ និងបានបរមសុខជាអមតៈតែប៉ុណ្ណោះ មិនមែនជាមន្តអាគមគាថាអាថ៌កំបាំងសម្រាប់ជប់ប្រស់ឲ្យកើតជានេះជា នោះប្រាសចាកហេតុផល ឬសម្រាប់ដឹកនាំមនុស្សឲ្យមានជំនឿផ្ដេសផ្ដាសដូចសាសនាដទៃឡើយ ។
សូមបញ្ជាក់ថា ព្រះធម៌ទាំងអស់ក្នុងទ្រឹស្ដីពុទ្ធសាសនានោះជាធម៌អ្វីក៏ដោយ ដូចជា ព្រះត្រៃលក្ខណ៍ ដែលពុទ្ធសាសនិកតែសម្គាល់ថាជាធម៌កំសត់ ធម៌សង្វេគសម្រាប់សូត្រកំដរខ្មោចនោះ ក៏រឹតតែមានន័យទាក់ទងចំពោះពិភពលោកកាន់តែច្រើនក្រៃលែងជាងធម៌ ទាំងអស់ទៅទៀត ព្រោះពិភពលោកនេះឯង ជាកាំជណ្ដើរថ្នាក់ក្រោមសម្រាប់ជាន់ឈរឲ្យមានជំហរមាំទាំ ទើបឈានឡើងទៅថ្នាក់លើតាមកាំជាបន្តបន្ទាប់គ្នាដរាបដល់កាំទី បំផុតគឺ មគ្គផលនិព្វាន ។
ដូចជាវិធីសិក្សា (Methodology) ទាំងបីក្នុងទ្រឹស្ដីពុទ្ធសាសនាដែលធ្លាប់ហៅថា ត្រៃសិក្ខា និងធ្លាប់ស្ដាប់យល់ថាជាធម៌ថ្នាក់ខ្ពស់សម្រាប់រៀនទៅបរលោកនោះគឺ ៖
ទី១ សីលសិក្ខា មានន័យត្រូវសិក្សាចាប់តាំងពីចំណុចសូន្យឡើងទៅដល់អរិយសីល ដែលមានសណ្ដាប់ធ្នាប់ចរិយា ថ្លៃថ្នូរបំផុតក្នុងលោកគឺ ចាប់សិក្សា ហាត់ចរិយា មារយាទឲ្យមានសណ្ដាប់ធ្នាប់តាំងពីនៅជាទារកទារិកា ទើបរៀននិយាយស្ដីមិនទាន់ច្បាស់ មាតាបិតាបានឲ្យសិក្សាពីសណ្ដាប់ធ្នាប់ក្នុងគ្រួសារ មានឲ្យរៀនឆ្លើយបាទចាស ឲ្យចេះគោរពចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យជាដើម ដល់ធំទៅសាលារៀន គ្រូបង្រៀនឲ្យចេះដឹងគោរពច្បាប់សាល ច្បាប់រដ្ឋ និងច្បាប់សាសនា ឲ្យបានចេះដឹងអំពីសីលធម៌ និងចរិយាធម៌ តាមសម័យលោកនិយម គឺឲ្យមានពាក្យសម្ដី ការងារ និងការចិញ្ចឹមជីវិតថ្លៃថ្នូរ ។ ការសិក្សាត្រឹមប៉ុណ្ណេះ មិនទាន់មានចរិយាមារយាទថ្លៃថ្នូរពិតប្រាកដ ដែលអាចទទួលនូវសេចក្ដីសុខស្ងប់ និងបរមសុខនោះទេ ។
បើមានឧដ្ឋានសម្បទាហើយខ្វះអារក្ខសម្បទា មានការខ្ជះខ្ជាយ មិនត្រួតពិនិត្យឲ្យដល់ទីកន្លែង ចេះតែប្រចាំ បណ្ដាក់គ្នា ម្នាក់អាងលើម្នាក់ នៅតែក្នុងការិយាល័យ រំពឹងតែលើក្រដាស លើបញ្ជីនោះ ផលនៃឧស្សាហកម្ម និងពាណិជ្ជកម្មត្រូវខូចខាត សេដ្ឋកិច្ចត្រូវធ្លាក់ចុះ ។
បើមានធម៌ទាំងពីរនេះហើយ ប៉ុន្តែខ្វះធម៌ទី៣ គឺកល្យាណមិត្តតា មានការទាក់ទងជាមួយអ្នកលក់ អ្នកទិញ ជាមនុស្សទុច្ចរិត មានការគៃបន្លំ និងនាំគៃបន្លំដោយហេតុណាមួយ ឬក៏មានសហការីរបស់ខ្លួនជាមនុស្សពុករលួយ ត្រូវជើងនឹងអ្នកទិញ ឬអ្នកលក់ ធ្វើឲ្យខូចខាតផលឧស្សាហកម្ម ពាណិជ្ជកម្មនោះ សេដ្ឋកិច្ចត្រូវធ្លាក់ចុះ ។
បើមានធម៌ទី១ ទី២ ទី៣ នេះគ្រប់គ្រាន់ហើយ នៅខ្វះធម៌ទី៤គឺ សមជីវិតា មាន ការចំណាយច្រើនជាងចំណូល ដោយការខ្ជះខ្ជាយ ឬដោយប្រើបុគ្គលិកច្រើនហួសដែលបណ្ដាលមកពីមិនចេះប្រើ គឺអំពើដែលគេធ្វើតែម្នាក់កើត យើងធ្វើ៤ ឬ៥នាក់ទើបកើត ហើយមិនល្អទៀត ឬទិញរបស់មួយមុខៗចុលច្រើនហួស ដើម្បីបានភាគរយអំពីអ្នកលក់ ឯរបស់ដទៃទៀតគ្មានលុយទិញគ្រប់គ្រាន់ ដែលនាំឲ្យរអាក់រអួលដំណើរឧស្សាហកម្ម ពាណិជ្ជកម្មនោះ សេដ្ឋកិច្ចត្រូវធ្លាក់ចុះ ។ កាលបើសេដ្ឋកិច្ចធ្លាក់ចុះព្រោះខ្លួនខ្វះសមត្ថភាព ឬព្រោះខ្លួនទុច្ចរិតហើយ ខំដំឡើងតម្លៃទំនិញដើម្បីទប់ទល់នោះ រឹតតែនាំឲ្យចង្រៃធំដល់សង្គមជាតិអ្នកប្រើប្រាស់ថែមទៀត ។
ទិដ្ឋធម្មិកធម៌នេះ មានន័យធំទូលាយគ្រប់ករណីកិច្ចទាំងអស់របស់អ្នកពិភពលោក ដូចបាននាំកូនចំណុចតូចមួយខាងលើនេះជានិទស្សនស្រាប់ ។
អំពីសង្គមធម៌
សង្គមធម៌ គឺធម៌សម្រាប់មនុស្សសង្គ្រោះមនុស្ស ឬជាធម៌នាំឲ្យកើតការរាប់រកគ្នារវាងមនុស្ស និងមនុស្សក្នុងពិភពលោកឡើងទៅដរាបមានបញ្ញាចេះដឹងវិជ្ជាដល់ថ្នាក់ បណ្ឌិត ដែលពិភពលោកសន្មតថា អ្នកប្រាជ្ញាបាន ។ ការសិក្សាត្រឹមប៉ុណ្ណោះនៅមិនទាន់ដល់កម្រិតបញ្ញាសិក្ខា គឺនៅមិនទាន់ស្គាល់ពិភពលោកច្បាស់លាស់ គ្រាន់តែបានស្គាល់តាមក្បួនរាយរងបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះ ត្រូវសិក្សាបង្កើនថ្នាក់ឲ្យដល់កម្រិតបញ្ញាសិក្ខាបានដល់ការ សិក្សាតាមមគ្គសច្ចវិទ្យាត្រង់អង្គទី១ និងទី២ គឺសម្មាទិដ្ឋិ និងសម្មាសង្កប្បៈ ជាច្រើនឆ្នាំតទៅទៀតដរាបដល់មានបញ្ញាស្គាល់ពិភពលោកច្បាស់លាស់ អាចបំបាត់ជាតិជរាព្យាធិមរណៈបាន ។ល។
នេះ ជាអត្ថន័យសង្ខេបចំពោះធម៌ត្រៃសិក្ខា ឯធម៌ដទៃទៀតទាំងអស់ ក៏សុទ្ធតែមានន័យទាក់ទងក្នុងពិភពលោក ចាប់តាំងពីចំណុចសូន្យឡើងទៅដល់មគ្គផលនិព្វានដូចគ្នាទាំងអស់ មិនមែនមានន័យតែខាងបរលោកមួយកំណាត់ដូចមនុស្សមានតែក្បាលឥតដៃ ជើង ឥតដងខ្លួននោះឡើយ ព្រោះពុទ្ធសាសនាជាទ្រឹស្ដីលោក ។
ត្រង់ ចំណុចនេះ អ្នកពិភពលោកមានការយល់ច្រឡំច្រើនគ្នាណាស់ ច្រឡំរហូតដល់មើលងាយពុទ្ធសាសនាថា ជាសាសនានាំមនុស្សឲ្យល្ងង់ ត្រង់ខ្លួនដែលល្ងង់សព្វជាតិមិនទាំងស្គាល់ពុទ្ធសាសនាជាអ្វីសោះ នោះ ថាជាអ្នកប្រាជ្ញទៅវិញ ។
អាស្រ័យ ហេតុនេះ ពួកមនុស្សដែលល្ងង់ដប់គត់ គ្មានចេះដឹងធម៌វិន័យផ្លូវលោក ផ្លូវធម៌ ឥតស្គាល់ខុសត្រូវនោះ ពិតជាមិនមែនអ្នកកាន់ពុទ្ធសាសនា មិនមែនអ្នកស្គាល់ពុទ្ធសាសនាឡើយ ទោះបីបានបួសរៀនស្លៀកស្បង់ចីពរហើយ ក៏នៅតែមិនមែនទៀត ព្រោះព្រះពុទ្ធសាសនាជាឃ្លាំងនៃក្បួនច្បាប់ចំណេះវិជ្ជា សីលធម៌ អារ្យធម៌ វឌ្ឍនធម៌ វប្បធម៌ផង ជាប្រភពបណ្ដុះបណ្ដាលឲ្យកើតវិជ្ជាទាំងឡាយ មានវិទ្យាសាស្ត្រជាដើមផង ដូចមានភ័ស្តុតាងដែលនិយាយហើយក្នុងសៀវភៅនេះស្រាប់ ។
ពុទ្ធសាសនា និងវិទ្យាសាស្ត្រ ដូចបានវែកញែកប្រៀបធៀបបន្តិចមកនេះ បើអនុលោមទៅតាមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនិយម ឃើញថា ពុទ្ធសាសនា និងវិទ្យាសាស្ត្រមាន ភាពចុះសម្រុងគ្នាដោយច្រើន គ្រាន់តែវិទ្យាសាស្ត្រនិយាយមិនដល់ថ្នាក់ខ្ពស់ មិនដល់ខ្លឹមសាររបស់ធម្មជាតិ គឺកម្មផល និងមគ្គផល និព្វានប៉ុណ្ណោះ ទើបវិទ្យាសាស្ត្រត្រលប់កើតជាឧបករណ៍សម្រាប់បំពេញបំប៉នកាមគុណ បណ្ដុះបណ្ដាល រាគៈ លោភៈ ទោសៈ មោហៈ ឲ្យកាន់តែធាត់ធំ កាន់តែសាហាវឡើង ទាំងឲ្យពិភពលោកកាន់តែវឹកវរ មិនបានសុខស្ងប់ ។
បើអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រយកទ្រឹស្ដីពុទ្ធសាសនាតែបន្តិច គឺយកមនុស្សធម៌ បានដល់សីល៥ ដែល ជានិច្ចសីលនោះទៅបញ្ចូលក្នុងទ្រឹស្ដីខ្លួន ហើយនាំគ្នាអនុវត្តតាមឲ្យបានពិតប្រាកដ វិទ្យាសាស្ត្រ និងក្លាយទៅជាវត្ថុទិព្វសម្រាប់ពិភពលោកមិនខាន ព្រោះមានភាព និងមានបឋមវិធានស្របនឹងពុទ្ធសាសនាដែរ ៕
អត្ថបទនេះដកស្រង់ចេញពី គេហទំព័រឈូកខ្មែរ
Facebook
Post a Comment
លោកអ្នកអាចបញ្ចេញមតិនៅទីនេះ តែសូមមេត្តាជៀសវាងប្រើប្រាស់ពាក្យ អសុរសគ្រោតគ្រាធ។ អរគុណ!